Hoofdstuk 2 Lokaal aktief voor het behoud van een gebied

Inleiding
Oprichting lokale groep
Stappenplan bij de oprichting van een lokale groep
Vereniging of stichting?
Oprichten vereniging, stichting of Milieudefensieafdeling
Fondsen werven
Een lokale afdeling van Milieudefensie oprichten
Verschillen tussen vereniging en stichting

Inleiding

Als je in actie wilt komen voor het behoud van een dierbaar gebied, heeft het veel voordelen je te verenigen in een groep, bijvoorbeeld als afdeling van Milieudefensie: als meer mensen zich ergens voor inzetten, ziet de buitenwereld dat het om meer gaat dan ‘slechts’ een individueel belang. Je bent als Milieudefensieafdeling of lokale groep bovendien zichtbaarder voor de media dan als individu, en dat is een belangrijke factor bij de uitstraling naar buiten. Samen sta je sterker: opkomen voor het behoud van dierbaar landschap is vaak een zaak van lange adem. Het kan nog jaren duren voor er zekerheid komt over de toekomst van een gebied.

Voor Milieudefensie is samenwerking met lokale afdelingen onmisbaar. Milieudefensie ondersteunt de lokale afdelingen mbt de landelijke campagnethema's en ook op andere thema's zoals ruimte en landschap. Dit is, door het nieuwe Rijksbeleid (de Nota Ruimte), steeds meer een zaak van lokale overheden. Samenwerking met lokale afdelingen betekent voor Milieudefensie meer kennis over wat er lokaal speelt en waardevolle lokale contacten. Voor afdelingen betekent de samenwerking ook ondersteuning van een professioneel apparaat. Kortom: een situatie waar beide partijen beter van worden.

Oprichting lokale groep

Hieronder vind je informatie over het oprichten van een lokale groep en informatie over Milieudefensieafdelingen.

In het landelijk gebied bij jou in de buurt zijn bouwplannen en daar maak je je ongerust over. Meestal sta je er niet alleen voor en zijn er andere ongeruste buurtbewoners die zich willen inzetten voor het behoud van een dierbaar gebied. Overweeg je dan te verenigen in een lokale bewonersgroep.

Het oprichten van een lokale groep is in principe een eenvoudige zaak: je organiseert een bijeenkomst met medestanders, verzint een naam en voilà, een nieuwe groep is geboren.

Waar moet je op letten bij het oprichten van een lokale groep? En is het zinvol een Milieudefensie-afdeling te worden, of juist beter om onafhankelijk te blijven? Hieronder vind je meer informatie en een stappenplan dat je kunt gebruiken bij de oprichting van een lokale groep.

Stappenplan bij de oprichting van een lokale groep

Wat wil je bereiken met de groep?

Stel vast wat het doel is van de groep. Welke rol wil je spelen? Welke taken reken je wel en niet tot je werkterrein?

Lokale Milieudefensieafdeling worden of niet?

Is het een specifieke zaak waarvoor jullie je willen inzetten (one-issue) of is er een algemeen (milieu)doel? In beide gevallen kun je overwegen om een lokale Milieudefensieafdeling te worden. Zie verderop in deze paragraaf voor meer informatie.

Nieuwe groep oprichten of aansluiten bij een bestaand initiatief?

Zijn er al groeperingen bezig met hetzelfde onderwerp? Zo ja, dan is het wellicht beter om je daar bij aan te sluiten; eendracht maakt macht. Samenwerking betekent dat er meer mensen zijn die tijd, energie en geld in de zaak kunnen steken. Maar er kunnen redenen zijn toch een eigen groep op te richten, bijvoorbeeld als de uitgangspunten of aanpak van de bestaande groep niet overeenkomen met jouw opvattingen.

Rechtspersoon worden of niet?

Een vereniging of stichting met statuten is een rechtspersoon. Als je mogelijk te maken krijgt met een rechtszaak, raden wij sterk om een eigen vereniging of stichting op te richten. Om een rechtszaak aan te spannen namens een groep, moet je een rechtspersoon zijn die volgens de statuten en feitelijke werkzaamheden de belangen behartigt die in de rechtszaak spelen. Je kunt dan bovendien mogelijk in aanmerking komen voor gesubsidieerde rechtsbijstand.

Voordelen van een ‘los’ samenwerkingsverband:

• statuten niet nodig;
• geen notariskosten voor het opstellen van een akte;
• indienen van beroep goedkoper voor individuele personen;
• lage drempel voor nieuwe ’leden’;
• minder administratieve ‘rompslomp’.

Het nadeel is wel dat je als groep geen procedure kunt starten.

Voordelen van de oprichting van een rechtspersoon:

• duidelijk omschreven doelstellingen;
• duidelijke statuten en reglement;
• verantwoordelijkheden goed geregeld, bestuurders niet persoonlijk aansprakelijk;
• om als groep te kunnen procederen is rechtspersoonlijkheid vereist;
• als het vermogen van de groep niet te hoog is, kun je recht hebben op gesubsidieerde rechtshulp door een advocaat (zie www.milieurechtsbijstand.nl).

Statuten van een lokale groep
In de statuten moet onder meer staan wat de doelstelling is van de vereniging of stichting, en op welke manier deze doelstellingen worden nagestreefd. Wees niet te algemeen, beperk je tot een bepaald gebied en bepaalde thema's of onderwerpen. Maar beperk je ook niet te veel.

Als je bedoeling hebt om te gaan procederen, zorg er dan voor dat je ook nog andere activiteiten onderneemt waarmee je je doel nastreeft. En noem die ook in de statuten, anders word je niet-ontvankelijk verklaard wegens gebrek aan feitelijk belang.

De doelstelling van de Bewonersgroep Stichting Buitengebied Moerdijk zoals die in de statuten staan:
De stichting stelt zich ten doel om in het buitengebied van de gemeente Moerdijk de huidige bestemming en functies te handhaven teneinde het bestaande open en landelijk karakter van het gebied te waarborgen en de leefbaarheid te beschermen.

Vereniging of stichting?

Welke rechtsvorm het meest geschikt is, hangt af van de activiteiten en het doel. Als de organisatie geen winst beoogt, zijn er twee mogelijkheden: een vereniging of een stichting. In het kader ‘Checklist oprichten vereniging, stichting of Milieudefensieafdeling’ op deze pagina vind je een gedetailleerd overzicht van de verschillen tussen een vereniging en een stichting. Hieronder de belangrijkste verschillen. Zie echter ook het schema onderaan deze pagina.

Vereniging

Een vereniging heeft leden. Leden betalen meestal een jaarlijkse contributie, waardoor de groep over een budget kan beschikken. De leden kiezen een bestuur, dat verantwoording aflegt aan de leden tijdens een algemene ledenvergadering. Een vereniging is een democratisch orgaan, waarbij leden zich daadwerkelijk betrokken kunnen voelen. Dat kan een voordeel zijn als je wilt aantonen dat je veel mensen achter je hebt staan. Je kunt de statuten van de vereniging door een notaris laten vastleggen, maar dat is geen verplichting. Om te kunnen procederen moet de oprichting van een vereniging in principe zijn vastgelegd bij een notaris en zijn ingeschreven bij de Kamer van Koophandel.

Stichting

Een stichting heeft geen leden en wordt opgericht door haar bestuur. Dit bestuur is aan niemand verantwoording schuldig. Een stichting is altijd opgericht bij notariële akte en moet zijn ingeschreven bij de Kamer van Koophandel. Zij streeft geen winst na.

Oprichten vereniging, stichting of Milieudefensieafdeling

Voor het oprichten van zowel een grote als kleine vereniging of stichting is het goed stil te staan bij verschillende stappen. Voor het oprichten van een Milieudefensieafdeling: zie verderop in dit document.

Checklist oprichten vereniging of stichting

1. Beleg een bijeenkomst met alle geïnteresseerden;
2. Stel een plan van aanpak op (wie gaat wat wanneer doen?);
3. Maak een verenigings- of stichtingsplan en beschrijf:
   - De activiteit(en): wat ga je doen?
   - De doelgroep: voor wie is het interessant?
   - De doelstellingen: wat wil je bereiken? Hou de doelstellingen zo ruim mogelijk, om bij een rechtsprocedure het risico te verkleinen dat de rechter de vereniging of stichting niet-ontvankelijk verklaart.
   - De financiële situatie: wat zijn de verwachte opbrengsten en kosten?;
4. Stel conceptstatuten en huishoudelijk reglement op;
5. Keur plannen, statuten en reglementen door betrokkenen (leden, donateurs, etc.) goed;
6. Regel de juridische zaken als gekozen wordt voor rechtspersoonlijkheid:
   - Registreer statuten bij de notaris. Let erop dat je ze zo opstelt, dat de rechter je bij een eventuele rechtsprocedure ontvankelijk verklaart. Een eerste oriënterend gesprek bij een notaris is gratis. Voor het oprichten van een vereniging of stichting moet je minimaal rond de € 500 rekenen.
   - Schrijf in bij de Kamer van Koophandel; de kosten hiervoor kun je vinden op [[1]].

Fondsen werven

Zie 5.4 Financiën.

Een lokale afdeling van Milieudefensie oprichten

De lokale afdelingen van Milieudefensie zetten zich in eigen woonplaats vrijwillig in voor een beter milieu. Zij boeken vaak mooie resultaten zoals het behoud van een mooi natuurgebied, minder autoverkeer in de binnenstad of meer EKO-voeding in de lokale supermarkt. Op www.milieudefensie.nl vind je onder ‘lokale afdelingen’ een overzicht van alle bestaande afdelingen. Je kunt je bij een afdeling in jouw woonplaats aansluiten. Is er nog geen Milieudefensieafdeling? Je kunt er zelf één oprichten. Wij helpen daar graag bij.

Een lokale Milieudefensieafdeling kan zich bezighouden met veel onderwerpen of een focus hebben op één thema; ze kunnen voornamelijk hun eigen lokale zaken behartigen of zich juist sterk richten op de activiteiten van het landelijk bureau van Milieudefensie.

In het algemeen geldt dat een Milieudefensieafdeling actie voert, mensen informeert en op min of meer zelfstandige wijze namens Milieudefensie inspreekt. De activiteiten van de afdelingen sluiten aan bij het algemene beleid van het landelijke bureau van Milieudefensie zoals dat is vastgelegd in de statuten en het Algemeen Beleidsplan (ABP). Kortom: op lokaal niveau zijn de lokale Milieudefensieafdelingen het gezicht van Milieudefensie.

Een Milieudefensieafdeling kan gebruik maken van diverse faciliteiten die het landelijk bureau te bieden heeft en heeft diverse rechten en plichten. Belangrijk om te weten is dat je als afdeling namens Vereniging Milieudefensie een rechtszaak aan kunt spannen, voorzover het onderwerp past binnen de lopende campagnes van Milieudefensie. Je krijgt hiervoor dan een machtiging van het landelijk bureau van Milieudefensie. Als lokale afdeling hoef je dus geen rechtspersoon te zijn als je een rechtszaak wilt aanspannen.

Voordelen van een Milieudefensieafdeling ten opzichte van een lokale groep:

• Je kunt als afdeling namens Milieudefensie (lokale) activiteiten organiseren
• Je kunt voor een jaarlijkse mailing, acties en juridische kosten een financiële bijdrage krijgen
• Op aanvraag krijgt een afdeling een jaarlijkse bijdrage
• Je kunt voor mailings gebruik maken van het adressenbestand van Milieudefensieleden en -donateurs in de eigen regio
• Er is een aansprakelijks- en ongevallen-verzekering via Milieudefensie
• Je kunt procederen namens Milieudefensie
• Je krijgt juridische ondersteuning vanuit het landelijk bureau (dus niet alleen advies)
• Je ontvangt gratis maandelijks het Milieudefensie Magazine

Voor vragen over (de oprichting van) Milieudefensieafdelingen:
neem contact op met de afdeling actief, lokale.afdelingen@milieudefensie.nl, of tel. 020 5507 300.

Alle informatie voor en over Milieudefensieafdelingen, staat in het Netwerkboek:
op te vragen bij de Servicelijn van Milieudefensie, servicelijn@milieudefensie.nl, of tel. 020 62 62 620.

Voorbeeld

Samenwerking tussen lokale groepen bij Eindhoven en Helmond
Het Samenwerkingsverband Regio Eindhoven (SRE) wilde één of twee wegen aanleggen aan de oostkant van Eindhoven: de zogenaamde ‘kleine en grote ruit’ (zie kaartje). Beide wegen zouden door het natuurgebied Dommeldal lopen en door het zogenaamde ‘Middengebied’ – het landelijk gebied tussen Eindhoven en Helmond met een prachtig kleinschalig coulisselandschap.

Direct kwamen diverse lokale groepen in verzet: in Aarle-Rixtel, Gerwen, Nuenen, Geldrop en Eindhoven. Ze werkten nauwelijks samen en ook de Brabantse Milieufederatie had haar eigen lobbyspoor. Wel was er onder leiding van de Brabantse Milieufederatie een alternatief plan bedacht voor de aanleg van de nieuwe weg.

Milieudefensie heeft vanaf najaar 2004 de lokale groepen en de Brabantse Milieufederatie bij elkaar gebracht om gezamenlijke publieksactiviteiten te organiseren. Resultaat: de koop en doorverkoop van de protestgrond ‘Het Brabants Broek’ bij Aarle-Rixtel (najaar 2004), een protestfietstocht vanaf Geldrop langs het tracé van de omstreden weg (voorjaar 2005), een ludieke actie voor het gemeentehuis van Eindhoven (voorjaar 2005), een manifestatie op een weiland bij Nuenen (voorjaar 2005) en een gemeenschappelijke flyer voor de gemeenteraadsverkiezingen in 2006 (voorjaar 2006). Hierdoor leerden de lokale groepen elkaar kennen en konden ze de krachten bundelen.

De activiteiten hebben veel publiciteit opgeleverd en daarmee de druk op de politiek vergroot. Uiteindelijk is dat verzilverd na de gemeenteraadsverkiezingen van 2006: het nieuwe college van Eindhoven besloot om in ieder geval tot 2010 af te zien van een nieuwe weg en het gereserveerde geld te besteden aan verbetering van bestaande wegen.

Verschillen tussen vereniging en stichting

1. Rechtsbevoegdheid wil zeggen dat de vereniging zelfstandig drager is van rechten en verplichtingen.